Stefano Caprio của AsiaNews, ngày 10/05/2025, nhận định rằng: Robert Prevost chưa bao giờ có quan hệ trực tiếp với Moscow, nhưng cái tên mà ngài chọn gợi lên những mối quan hệ rất quan trọng trong lịch sử quan hệ giữa Đông và Tây trong Giáo hội cổ đại và hiện đại, từ Đức Leo Cả đến Leo XIII, vị giáo hoàng của Rerum Novarum, người được truyền cảm hứng từ tác giả vĩ đại người Nga Vladimir Solovyov.

Đức Hồng Y Robert Francis Prevost, sinh năm 1955 tại Chicago, đã trở thành giáo hoàng mới, Leo XIV, thu hút sự chú ý của toàn thế giới và làm lu mờ lễ kỷ niệm Chiến thắng tại Quảng trường Đỏ của Moscow, đánh dấu kỷ niệm 80 năm kết thúc Thế chiến II.

Việc ngài được bầu làm giáo hoàng đã khiến cả thế giới ngạc nhiên, vì ngài không được nhắc đến trong số những ứng viên hàng đầu của Hồng Y đoàn, và đã chọn một cái tên chưa từng được sử dụng trong hơn một thế kỷ, mặc dù đây là một trong những danh hiệu giáo hoàng vinh quang nhất trong lịch sử.

Đức Giáo Hoàng Leo XIV chưa bao giờ có quan hệ trực tiếp với Nga, ngài đã dành nhiều năm trong sứ mệnh linh mục và giám mục của mình ở Peru và Hoa Kỳ, trước khi đến Vatican để phục vụ với tư cách là bộ trưởng Bộ Giám mục, một trong những cơ quan quan trọng và nhạy cảm nhất của Tòa thánh.

Tuy nhiên, cái tên mà ngài chọn gợi lên những mối quan hệ rất quan trọng trong lịch sử tương tác giữa Đông và Tây trong Giáo hội cổ đại và hiện đại, và không phải ngẫu nhiên mà rất nhiều giáo hoàng đã chọn danh hiệu này, để tưởng nhớ đến Đức Leo Cả vĩ đại, người vào giữa thế kỷ thứ năm đã có thể ngăn chặn các cuộc xâm lược của những kẻ man rợ ở Đế quốc La Mã phương Tây, một nhà tiên tri của nền hòa bình vẫn được mong đợi cho đến ngày nay ở các quốc gia châu Âu và thế giới.

Việc nhắc đến Đức Giáo Hoàng Leo đầu tiên, một nhân vật vĩ đại trong lịch sử của Giáo hội trong thời kỳ rất hỗn loạn, chắc chắn là dấu hiệu đầu tiên cho thấy triều đại của giáo hoàng mới, Robert Prevost, phản ánh nỗ lực hòa giải các dân tộc ở các vĩ độ khác nhau như vào cuối thế giới cổ đại, ngay trước khi bắt đầu thời Trung cổ.

Đức Leo Cả đã viết thư cho tất cả những người vĩ đại trong thế kỷ của mình để tìm ra cách thức hòa bình không chỉ trong các cuộc xung đột vũ trang và xung đột giữa các nền văn minh, mà còn trong các cuộc tranh chấp tôn giáo về các công thức của đức tin, đặc biệt là trong Tomus ad Flavianum của ngài, bức thư gửi cho thượng phụ Constantinople, người đã rút phép thông công những người theo thuyết dị giáo nhất tính (Monophysite), những người không tin vào bản chất con người của Chúa Giêsu Kitô.

Văn bản của giáo hoàng đã tìm được tiếng nói chung phù hợp giữa các học thuyết giáo điều đối lập, cũng liên quan đến hoàng đế Theodosius II, đến mức nó định hình nên kết luận của Công đồng Chalcedon năm 451, công đồng đã áp đặt thuật ngữ "chính thống" cho những người chấp nhận định nghĩa về đức tin là sự kết hợp giữa bản chất con người và bản chất thần linh của Chúa Kitô.

Vào thời điểm đó, Kinh Tin Kính trong văn bản Nicea-Constantinopolitan đã được chấp thuận một cách dứt khoát. Được cả người Công Giáo và Chính thống giáo công nhận (bất chấp câu hỏi của Byzantine về Filioque), nó hợp nhất các biến thể của thần học Kitô giáo ở Alexandria và Antioch, sự phân cực cổ xưa của phương Tây Hy Lạp hóa (sau này trở thành phương Đông Chính thống giáo) và phương Đông Syriac (sau đó phát triển chủ yếu ở phương Tây Latinh).

Đức Leo XIV cũng muốn hòa giải các tâm hồn khác nhau của Kitô giáo cổ đại và hiện đại, trong đó các vĩ độ được trao đổi và các ảnh hưởng được đan xen trong lời tuyên xưng của một đức tin.

Mục tiêu này là một phần trong sứ mệnh lịch sử của các vị giáo hoàng, chẳng hạn như Đức Leo II, người đã xác nhận đức tin Công Giáo và Chính thống giáo tại Công đồng Constantinople lần thứ ba năm 680, Đức Leo III, người đã trao vương miện cho Charlemagne làm hoàng đế của Đế quốc La Mã Thần thánh, Đức Leo IV, người đã củng cố Rome bằng cách xây dựng các Bức tường Leonine để bảo vệ thành phố khỏi người Saracen, Đức Leo IX, người đã cố gắng thống nhất Rome và Byzantium, vốn đã bị chia rẽ vào năm 1054 giữa Chính thống giáo và Công Giáo, vài ngày sau khi ngài qua đời.

Một trong những giáo hoàng nổi tiếng nhất là Đức Leo X, Giovanni di Lorenzo de' Medici, được nhớ đến vì sự bảo trợ của ngài cho nghệ thuật và những cuộc tranh cãi với Martin Luther. Và cuối cùng, chúng ta có Đức Leo XIII, vị giáo hoàng cuối cùng trong lịch sử có tên này, bị giới hạn trong Vatican sau khi Rome bị chiếm đóng vào năm 1870, được biết đến với thông điệp Rerum Novarum đề cập đến vấn đề xã hội và quyền của người lao động, một trong những vị giáo hoàng có thời gian trị vì dài nhất (1878-1903), mà người kế nhiệm và người Mỹ cùng tên của ngài có thể lặp lại vì ngài là giáo hoàng "trẻ nhất" kể từ Đức Gioan Phaolô II.

Do đó, gợi ý đầu tiên được đưa ra bởi danh hiệu giáo hoàng liên quan đến chính khái niệm "chính thống", có từ thời mà đức tin chân chính gắn liền với tính phổ quát của Giáo hội "Công Giáo".

Theo giáo lý của các công đồng đầu tiên, trong đó Đức Leo Cả là giáo hoàng duy nhất có ảnh hưởng quyết định, người ta không thể thực sự chính thống nếu không đồng thời là người Công Giáo đích thực, tuyên xưng đức tin thống nhất và phổ quát, bất chấp những cuộc tranh luận mang tính công cụ sau đó về các chi tiết của các công thức khác nhau.

Trên cơ sở này, Đức Giáo Hoàng Leo XIV có thể được kỳ vọng sẽ duy trì và phát triển mối quan hệ tốt đẹp với Tòa Thượng Phụ Moscow và nước Nga của Putin. Nhà lãnh đạo Nga đã chúc mừng Đức Tân Giáo hoàng về cuộc bầu cử của ngài bằng cách tuyên bố rằng ông "tin tưởng rằng cuộc đối thoại và tương tác mang tính xây dựng được thiết lập giữa Nga và Vatican sẽ tiếp tục phát triển trên cơ sở các giá trị Kitô giáo vốn đoàn kết chúng ta".

Nguồn cảm hứng gần đây nhất, có lẽ là nguồn cảm hứng quyết định cho việc lựa chọn tên, đến từ Đức Giáo Hoàng Leo XIII (tên khai sinh là Gioacchino Pecci), người đã đối diện với những thách thức của thời hiện đại bằng cách chủ trương rằng các nhiệm vụ của Giáo hội cũng bao gồm hoạt động mục vụ trong lĩnh vực chính trị xã hội.

Đức Leo XIII được nhớ đến như là "giáo hoàng của các thông điệp", tổng cộng với 86 thông điệp, được viết với mục đích vượt qua sự cô lập mà Tòa thánh đã gặp phải sau khi mất quyền lực thế tục với sự thống nhất của Ý.

Vị Giáo hoàng người Mỹ khó có thể sung mãn về mặt văn bản chính thức, một phần vì chúng ta đang sống trong thời đại giao tiếp liên tục được cô đọng thành những lời nói ngắn gọn trên phương tiện truyền thông xã hội, mà Hồng Y Prevost cho biết "hãy sử dụng một cách thận trọng", để suy nghĩ kỹ trước khi đăng những bài viết thiếu suy nghĩ, giống như những bài viết của tổng thống (và giáo hoàng giả) của ông ở Washington.

Pecci cũng là "vị giáo hoàng của công nhân" hoặc "giáo hoàng xã hội", trên hết là nhờ Rerum Novarum, đã khơi dậy những suy gẫm về học thuyết xã hội của Giáo hội, một văn bản thu hút rất nhiều sự chú ý của người Nga.

Thượng phụ hiện tại của Moscow, Kirill (Gundyaev), đã xây dựng một quan niệm chính thống về học thuyết xã hội vào cuối những năm 1990, mời những người Công Giáo hiện diện ở Nga hợp tác bằng cách so sánh các thông điệp từ Leo XIII đến Gioan Phaolô II và các tài liệu tuyệt vời của thế kỷ XX về cam kết của Giáo hội đối với các mối quan hệ chính trị và xã hội.

Tại hội nghị thượng đỉnh Nga về năm thánh 2000, cũng đánh dấu sự khởi đầu nhiệm kỳ tổng thống của Vladimir Putin, Kirill đã phê duyệt tài liệu này chỉ ra các hướng dẫn cho sự phát triển mới của nước Nga theo chủ nghĩa có chủ quyền, đưa vào các điểm chính của "bảo vệ các giá trị truyền thống" chống lại bất cứ sự can thiệp bên ngoài nào, trong một hệ thống nội dung rất giống với giáo lý Công Giáo.

Đức Leo XIII đã viết thông điệp xã hội vào năm 1891, và một trong những nguồn cảm hứng của nó là một tác giả người Nga, triết gia vĩ đại Vladimir Solovyov, người hai năm trước đó đã lưu hành khắp châu Âu một văn bản trong đó ông đề xuất một tầm nhìn mới về thế giới, nước Nga và Giáo hội hoàn vũ, đề xuất tái khám phá ý nghĩa ban đầu của truyền thống Kitô giáo, trên hết là sự thống nhất ban đầu của Chính thống giáo và Công Giáo, vượt qua các chia rẽ lịch sử, dưới sự hướng dẫn về mặt thế tục của sa hoàng và thẩm quyền tinh thần của giáo hoàng.

Một trong những người ngưỡng mộ ông là Hồng Y Josip Strossmayer có ảnh hưởng của Zagreb, người đã đệ trình văn bản lên Giáo hoàng cùng với một lá thư từ chính Solovyov, hỏi liệu ông có sẵn sàng thực hiện một dự án không tưởng như vậy không, mà ông gọi là "thần quyền tự do" và theo ý kiến của ông, dự án này cấu thành "sứ mệnh đặc biệt" của nước Nga tôn giáo và quân chủ, nhưng cần có quyền tối cao của Phêrô và sự bất khả ngộ của giáo hoàng, mà giáo điều của nó đã được công bố gần đây. Đức Leo XIII trả lời rằng đó là một "ý tưởng tuyệt vời, nhưng không thể thực hiện được ngoại trừ một phép lạ".

Tuy nhiên, khi soạn thảo thông điệp, người ta có thể cảm nhận được một số ảnh hưởng nhất định từ những ý tưởng của Solovyov về "con đường thứ ba" giữa các hệ tư tưởng xã hội lớn của chủ nghĩa tự do và chủ nghĩa xã hội, giữa Đông và Tây theo một cách nhất định, vốn đã đối đầu với nhau ở Nga trong một thế kỷ, khiến "những người theo chủ nghĩa Slav" chống lại "những người theo chủ nghĩa phương Tây".

Trong Rerum Novarum, khái niệm "con đường thứ ba" được nhấn mạnh một cách hữu hiệu, trong nỗ lực làm trung gian giữa định hướng xã hội chủ nghĩa-cách mạng và chủ nghĩa tự do tư bản kinh tế, một sự phản ảnh được tiếp thu và đào sâu trong các thông điệp của các giáo hoàng sau này, như Quadragesimo Anno (1931) của Đức Piô XI, Mater et Magistra (1961) của Đức Gioan XXIII, Populorum Progressio (1967) của Phaolô VI và Centesimus Annus (1991) của Đức Gioan Phaolô II, vào cuối thời kỳ Xô Viết.

Đức Giáo Hoàng Phanxicô - người mà huấn quyền của ngài được Đức Leo XIV hứa sẽ tiếp tục và có mối quan hệ rất thân thiết kể từ thời điểm truyền giáo ở Peru, cùng với tổng giám mục Buenos Aires khi đó - đã nhắc lại học thuyết xã hội của Giáo hội trong thông điệp Fratelli Tutti (2020), chính là yêu cầu những người bị chia rẽ bởi các vấn đề của con người hãy công nhận nhau là anh chị em vì họ là con của một Đấng Tạo Hóa, cần phải nhận thức rằng trong một thế giới toàn cầu hóa và kết nối với nhau, chúng ta chỉ có thể tự cứu mình cùng nhau.

Vị Giáo hoàng người Argentina cũng lấy cảm hứng từ văn kiện về tình anh em giữa con người, được ký kết với Đại Imam của Al-Azhar Ahmed el-Tayeb vào năm 2019, và giờ đây, vị Giáo hoàng người Mỹ-Peru phải tiếp nối những nguồn cảm hứng vĩ đại này, cả xưa lẫn nay, để cùng nhau xây dựng hòa bình với những con người đang trong chiến tranh, các tín ngưỡng Kitô giáo và các tôn giáo trên thế giới.

Đây là nhiệm vụ cụ thể của vị giám mục hoàn vũ, “người xây cầu”, mà Đức Giáo Hoàng Leo XIV đã gợi lên khi, từ ban công của Nhà thờ Thánh Phêrô trước đám đông khổng lồ của mọi dân tộc và quốc gia, ngài mong chúc: “Bình an cho anh chị em!” “Thiên Chúa yêu thương tất cả anh chị em!”