Quá khứ phản văn hóa đương thời của Đức Giáo Hoàng Leo XIV và manh mối cho tương lai
Một cuộc phỏng vấn năm 2012 đã dẫn đến cuộc tranh cãi đầu tiên về triều đại giáo hoàng mới như thế nào.
Francis X. Rocca (*), trên National Catholic Register, ngày 10 tháng 5 năm 2025, viếtt rằng: Kể từ khi mật nghị bầu Hồng Y Robert Francis Prevost vào ngày 8 tháng 5, nhiều người đã theo dõi sát sao để tìm manh mối về cách Đức Giáo Hoàng Leo XIV sẽ đi theo hay rời khỏi con đường mà người tiền nhiệm quá cố của ngài đã vạch ra. Những người quan sát đã lưu ý đến việc ngài chọn một danh hiệu giáo hoàng truyền thống và quyết định mặc chiếc áo choàng đỏ gọi là mozzetta trong lần xuất hiện đầu tiên trên loggia của Vương cung thánh đường Thánh Peter — cả hai đều là dấu hiệu tương phản với Đức Giáo Hoàng Phanxicô lập dị.
Tuy nhiên, một trong những bằng chứng được thảo luận nhiều nhất không phải là quyết định của Đức Giáo Hoàng mới mà là điều ngài đã nói cách đây hơn một thập niên, khi một đồng nghiệp và tôi ghi lại.
Tôi đã gặp Đức Giáo Hoàng tương lai Leo XIV vào tháng 10 năm 2012, một ngày sau khi kết thúc thượng hội đồng về Tân Phúc âm hóa. Trọng tâm của hội nghị đó, đặc trưng của triều đại Giáo hoàng Benedict XVI, là thách thức trong việc truyền bá và duy trì đức tin trong các xã hội ngày càng hậu Kitô giáo ở phương Tây.
Trọng tâm của nhiều bài phát biểu đã được tóm tắt bởi Hồng Y Donald Wuerl của Washington, người than thở rằng một "cơn sóng thần thế tục" đang nhấn chìm Giáo hội.
Vào thời điểm đó, trước khi có những hạn chế được áp đặt theo thời Đức Giáo Hoàng Phanxicô, các bài phát biểu của những người tham gia tại các phiên họp kín của thượng hội đồng thường xuyên được công bố cho báo chí. Một trong những bài phát biểu đáng trích dẫn và khiêu khích nhất là của Cha Robert Prevost, cựu tổng quyền của Dòng Thánh Augustinô, người đã nói về cách phương tiện truyền thông đại chúng phương Tây đang thúc đẩy những gì ngài gọi là "lựa chọn lối sống phản Kitô giáo" — bao gồm phá thai, an tử và hôn nhân đồng tính — và cách Giáo Hội Công Giáo có thể phản ứng.
Vào thời điểm đó, tôi đang điều hành văn phòng Rome của Catholic News Service, một bộ phận của Hội đồng Giám mục Công Giáo Hoa Kỳ, và chúng tôi đã đưa tin rộng rãi về thượng hội đồng. Tôi đã viết thư cho Cha Prevost, hỏi liệu tôi có thể phỏng vấn ngài không, và ngài đã nhanh chóng đồng ý. Vì vậy, cùng với đồng nghiệp CNS của tôi là Robert Duncan, tôi đã đến gặp ngài tại văn phòng của ngài cách Quảng trường Thánh Phêrô vài mét.
Vị giáo hoàng tương lai rất lịch sự mặc dù có phần dè dặt, như tôi nhớ, nhưng trở nên sôi nổi khi thảo luận về vị thánh vĩ đại mà các tác phẩm của vị này vốn là nền tảng cho dòng tu của ngài. Tôi đã phỏng vấn Cha Prevost trên video để thảo luận về một số vấn đề bao gồm các bài học mà Thánh Augustinô đưa ra, đặc biệt là trong cuốn Tự thú của ngài, để truyền bá tin mừng cho một xã hội cực kỳ cá nhân củ nghĩa.
Chúng tôi cũng đã ghi lại cảnh Cha Prevost đọc văn bản tham luận của mình tại thượng hội đồng, mà đồng nghiệp của tôi là Robert đã chuyển thành video gồm hai phần, minh họa bằng các ví dụ về nền văn hóa truyền thông phương Tây mà vị Giáo hoàng tương lai đang chỉ trích.
Cha Prevost đã phản hồi tích cực khi tôi gửi cho ngài kết quả cuộc họp của chúng tôi. "Cảm ơn rất nhiều! Tôi rất thích xem các bài thuyết trình video và đã gửi các liên kết đến nhiều nơi khác nhau", ngài viết.
Tôi đã không gặp lại Cha Prevost trong hơn mười năm, trong thời gian đó, ngài đã hoàn thành nhiệm kỳ làm người đứng đầu dòng của mình và trở về Peru, nơi truyền giáo trước đây của ngài, để phục vụ với tư cách là giám mục của Chiclayo. Khi Đức Giáo Hoàng Phanxicô bổ nhiệm ngài làm người đứng đầu Bộ Giám mục vào năm 2023, khiến ngài trở thành cố vấn hàng đầu của ngài trong việc lựa chọn các nhà lãnh đạo Giáo hội trên toàn thế giới, tôi đã hơi ngạc nhiên. Nội dung bài phát biểu của ngài tại Thượng hội đồng năm 2012, nói một cách nghiêm túc, không mâu thuẫn với bất cứ điều gì trong giáo huấn của Đức Giáo Hoàng Phanxicô, nhưng giọng điệu phản văn hóa của bài phát biểu đã tạo nên sự tương phản với cách tiếp cận hòa giải của Đức Giáo Hoàng người Argentina đối với văn hóa thế tục.
Tại một buổi tiếp tân do đại sứ quán Hoa Kỳ tại Tòa thánh tổ chức, tôi đã gặp vị bộ trưởng lúc bấy giờ và nhắc lại với ngài về cuộc gặp gỡ của chúng tôi và bài phát biểu của ngài tại Thượng hội đồng.
"Nhiều chuyện đã qua rồi kể từ đó", ngài nói một cách vui vẻ nhưng có phần bí ẩn.
Vào ngày công nghị năm 2023 khi ngài trở thành Hồng Y Prevost, đồng nghiệp cũ của tôi là Robert đã hỏi ngài rằng quan điểm của ngài về những vấn đề gây tranh cãi mà ngài đã thảo luận trong bài phát biểu tại thượng hội đồng năm 2012 có thay đổi không.
Vị Giáo hoàng tương lai trả lời: “Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã nói rất rõ ràng rằng ngài không muốn mọi người bị loại trừ chỉ vì những lựa chọn mà họ đưa ra, cho dù đó là lối sống, công việc, cách ăn mặc hay bất cứ điều gì. Học thuyết không thay đổi, và mọi người vẫn chưa nói rằng, bạn biết đấy, chúng tôi đang tìm kiếm sự thay đổi như vậy. Nhưng chúng tôi đang tìm cách chào đón và cởi mở hơn, và nói rằng tất cả mọi người đều được chào đón trong giáo hội.”
Trong bài giảng đầu tiên với tư cách là giáo hoàng, phát biểu trước các Hồng Y tại Nhà nguyện Sistine vào ngày sau khi được bầu, Đức Giáo Hoàng Leo XIV đã nhắc lại những nhận xét trước đó của ngài về sự thù địch của nền văn hóa đối với Kitô giáo: “Ngay cả ngày nay, vẫn có nhiều bối cảnh mà đức tin Kitô giáo bị coi là vô lý, dành cho những người yếu đuối và không thông minh. Những bối cảnh mà các bảo đảm khác được ưa chuộng, như công nghệ, tiền bạc, thành công, quyền lực hoặc thú vui.”
Tuy nhiên, khi gặp lại các Hồng Y vào ngày 10 tháng 5, tân giáo hoàng đã tuyên bố ý định noi gương Đức Giáo Hoàng Phanxicô trong một số lĩnh vực, bao gồm “cuộc đối thoại can đảm và đáng tin cậy với thế giới đương đại trong các thành phần và thực tế khác nhau của nó.”
Bây giờ, bài phát biểu năm 2012 của Đức Giáo Hoàng Leo XIV, được ghi lại trên băng, đã trở thành cơ sở cho cuộc tranh cãi đầu tiên trong triều đại giáo hoàng của ngài. Các nhà hoạt động LGBTQ đang lên tiếng hy vọng rằng bài phát biểu không phản ánh tầm nhìn của tân giáo hoàng. Cách ngài xử lý câu hỏi đó, hoặc chọn cách phớt lờ nó, sẽ là một manh mối nữa về cách ngài định lãnh đạo.
_________________________
(*) Francis X. Rocca Phanxicô X. Rocca là nhà phân tích cấp cao về Vatican cho EWTN News. Ông đã đưa tin về Vatican từ năm 2007, gần đây nhất là cho The Wall Street Journal, nơi ông cũng đưa tin về tôn giáo toàn cầu. Ông đã viết cho Time, The Times Literary Supplement và The Atlantic, cùng với nhiều ấn phẩm khác. Rocca là đạo diễn của một bộ phim tài liệu, “Voices of Vatican II: Participants Recall the Council.”