Giáo sư Robert Royal, chủ bút tạp chí The Catholic Thing, Thứ tư, ngày 14 tháng 5 năm 2025, nhận định rằng: Thế giới vẫn còn hơi phấn khích về những gì đã xảy ra ở Rome trong vài tuần qua. Và đúng như vậy. Tôi đã có mặt ở Urbs Aeterna [Kinh thành Muôn thuở]trong nhiều thập niên, trong một vài mật nghị và nhiều sự kiện của Vatican. Như tôi đã thú nhận gần đây (tại đây), trong hơn chục năm qua, tôi cảm thấy vô cùng mệt mỏi và chán ghét, vì những lý do hiển nhiên, với tất cả những công việc của Giáo hội. Nhưng tôi phải ghi lại rằng cảm xúc chào đón Đức Leo XIV khi ngài bước ra loggia của Nhà thờ Thánh Phêrô - cả về cường độ và chất lượng (ai mà ngờ rằng lại nghe người Ý hét lên il papa americano!) - không giống bất cứ điều gì tôi từng thấy. Bản thân tôi cũng cảm thấy điều đó, sâu sắc. Tuy nhiên, trải nghiệm sâu sắc nhất của riêng tôi ở Rome trong chuyến đi này diễn ra trước cuộc bầu cử giáo hoàng: tại một nghi lễ Công Giáo Nghi lễ Đông phương, mà tôi nghĩ không chỉ nói lên điều gì đó về hình thức hiện tại của Thánh lễ mà còn về một số câu hỏi cơ bản mà Tân Giáo hoàng Leo của chúng ta đang phải đối diện.
Cảm ơn Bob Moynihan, người viết Inside the Vatican, đã công bố nghi lễ đó tại Santa Maria ở Trastevere, được cử hành vào tối Chúa Nhật. Bản thân nhà thờ là một trong những nhà thờ sớm nhất ở Rome (bố cục ban đầu có lẽ có từ khoảng năm 340 Công nguyên, với một số yếu tố thậm chí sớm hơn một thế kỷ). Và nhiều vẻ đẹp của nó đã được tăng cường vào thời Trung cổ với những bức tranh khảm rực rỡ bằng vàng và nhiều màu sắc khác nhau. Tôi đã đến đó nhiều lần để tham dự các Thánh lễ thông thường bằng tiếng Ý và đánh giá cao nơi này như một giáo xứ địa phương vững chắc với số lượng lớn trẻ em.
Nhưng Thánh lễ Nghi lễ Đông phương này đã thực sự làm tôi choáng váng, theo nghĩa đen, theo nghĩa là nó đưa tôi đến một nơi vững chắc nhưng cao quý mà tôi nghĩ mình chưa từng chạm đến kể từ các Thánh lễ La tinh cao cấp trước Công đồng Vatican II mà tôi nhớ đã chứng kiến khi còn là một cậu bé.
Một trong những điều mà nhiều người trong chúng ta nhận thấy về Đức Giáo Hoàng Leo là cách ngài có vẻ vững vàng – “dựa trên” theo tiếng lóng hiện tại – trong sự hình thành tâm linh của mình như một người theo dòng Augustinô và trong những gì có vẻ là sự thanh thản đích thực và nam tính. Một người Chicago biết một chút về ngài đã nói với tôi rằng, “Ít nhất thì ngài không điên”. Có lẽ điều đó đặt ra tiêu chuẩn quá thấp cho người kế nhiệm Đức Giáo Hoàng Phanxicô, nhưng chúng ta có quyền mong đợi một số điều tuyệt vời khi xét đến cách cư xử truyền thống hơn của Đức Giáo Hoàng Leo – lễ phục truyền thống của ngài trên loggia, nghi lễ phụng vụ cẩn thận của ngài và những bài phát biểu được cân nhắc kỹ lưỡng và đưa ra tại mọi sự kiện cho đến nay. Ngay cả khi ngài tiếp tục một số điều khá lộn xộn mà Đức Phanxicô đã khởi xướng, thì vẫn có khả năng cao là ngài sẽ mang đến cho chúng nhiều kỷ luật, bản chất hơn và – dám nói là – Công Giáo hơn.
Nhưng ngài vẫn còn một số ngọn đồi dốc phải vượt qua. Một số nhà bình luận đã bày tỏ hy vọng rằng ngài sẽ mang lại sự cởi mở của Đức Giáo Hoàng Benedict XVI đối với Thánh lễ Latinh truyền thống, điều mà có lý do để nghĩ rằng ngài có thể làm được. Với sự điềm tĩnh mà ngài dường như đang cố tình vun đắp – không phải là một chiến lược truyền thông nhân tạo mà là thứ gì đó dường như tỏa ra từ tính cách cơ bản của ngài – tôi sẽ ngạc nhiên nếu ngài làm điều đó ngay lập tức. Nhưng những dấu hiệu ban đầu cho thấy ngài dường như tin rằng Đức Phanxicô đã đi quá xa trong việc đơn giản hóa các nghi lễ, điều này không truyền cảm hứng cho bất cứ ai, mặc dù có ý định gợi ý sự khiêm nhường. Chúng ta biết rằng nhiều người trẻ đã đến Nhà thờ gần đây để được dạy dỗ một cách cứng rắn hơn về cách sống cuộc sống của họ và thường là để tham gia vào các Phụng vụ Latinh được cho là đang chia rẽ một Giáo hội đồng nghị.
Sẽ rất đáng lưu ý khi xem cách Đức Leo xử lý tất cả những điều này cũng như cách ngài định vị triều đại giáo hoàng của mình, cố tình quay trở lại thời đại vĩ đại của Đức Leo XIII, để tham gia vào thế giới hậu hiện đại của chúng ta. Ngay trong những phát biểu đầu tiên của ngài, vị giáo hoàng người Mỹ đã thể hiện sự hiểu biết đáng chú ý về những gì chúng ta đang phải đối diện – không chỉ là sự từ chối lâu dài đối với tôn giáo vì cho rằng nó không thể duy trì và không liên quan trong thời đại khoa học và công nghệ – mà còn là thời điểm đánh dấu sự sụp đổ của niềm tin ngay trong khoa học và công nghệ và tất cả các định chế làm nền văn minh trở thành khả hữu.
Như nhiều người Công Giáo đã biết, Đức Leo XIII về cơ bản đã khai sinh Học thuyết Xã hội Công Giáo hiện đại với thông điệp Rerum novarum năm 1891 của ngài. Ngay tiêu đề của tác phẩm đó đã gợi ý hai điều. Nó có thể được dịch theo nghĩa đen là "của những điều mới mẻ". Nói theo cách thành ngữ hơn: "Về Cách mạng". Đức Leo XIII thừa nhận rằng, bên cạnh các cuộc cách mạng khoa học và công nghệ, thế giới vào thời của ngài đang trải qua quá trình đô thị hóa, công nghiệp hóa và sự dịch chuyển các điểm tham chiếu cũ hơn cho các gia đình và xã hội. Những người đã sống từ xa xưa trên đất liền giờ đây đang chuyển đến các thành phố, nền kinh tế và trật tự chính trị theo những cách chưa từng có.
Đức Leo XIII đã chuẩn bị con đường để đáp lại thách thức đó bằng cách khuyến khích, trong một thông điệp khác nhiều năm trước đó, (Aeterni patris, 1879) việc khôi phục lại tư tưởng của Thánh Tôma Aquinô, vốn đã bị lãng quên. Ngài không yêu cầu sự trở lại của những ý tưởng cổ xưa từ thời Trung cổ, mà là một sự tái chiếm đoạt sáng tạo công trình mà Thánh Tôma đã thực hiện trong việc tổng hợp Aristotle và toàn bộ truyền thống Kitô giáo trước đó để giải quyết các câu hỏi hiện đại. Sự nở rộ mạnh mẽ của tư tưởng tân Kinh viện trong những nhân vật như Garrigou-Lagrange, Maritain, Gilson, Pieper, gần đây hơn là Macintyre và nhiều người khác, cùng với việc thành lập các trung tâm và tạp chí Thomistic, là kết quả.
Trên thực tế, sự hồi sinh thành công đến mức nó đã tạo ra một phong trào đối trọng hướng tới một trong những luồng tư tưởng lớn khác trong truyền thống Công Giáo. Loại chủ nghĩa cá nhân theo hướng Platon-Augustin mà chúng ta đã thấy trước Công đồng Vatican II ở những nhân vật như De Lubac, Von Balthasar, Wojtyla, Ratzinger, von Hildebrand và những người khác. Thánh Tôma về mặt huyền nhiệm hơn của ngài cũng đã hấp thụ luồng tư duy đó, nhưng nó đã phần nào bị bỏ qua trong sự nhiệt tình tân Kinh viện đối với lý trí Aristotle cuả Thánh Tôma.
Đức Leo XIV đã đặt cuộc táo bạo khi chọn tên của ngài và công khai tuyên bố mối liên hệ của ngài với người tiền nhiệm vĩ đại của ngài. Giống như Đức Leo XIII, ngài sẽ cần nhiều hơn những phản ứng từng phần đối với thời đại. Thật tốt khi ngài nhấn mạnh đến hòa bình đối với tất cả mọi người trong những lời phát biểu công khai đầu tiên của ngài với tư cách là giáo hoàng. Người Công Giáo không nên quá kích động nếu ngài tiếp tục thúc đẩy các mối quan tâm về nhập cư và khí hậu. Đây là những "vấn đề" không đi vào trọng tâm của Đức tin cần có vào giữa thế kỷ 21. Nhưng ngài sẽ cần một khuôn khổ triết học và thần học vững chắc hơn cho nỗ lực đó - đặc biệt là khi cố gắng suy nghĩ thấu đáo về lời hứa và mối nguy hiểm của Trí khôn Nhân tạo - như Đức Leo XIII đã làm trong sự hồi sinh của chủ nghĩa Tôma. Sẽ rất đáng lưu ý- và mang tính chỉ dẫn - khi xem ai được chọn để giúp đỡ trong nỗ lực đó.
Truyền thống Augustinô nhấn mạnh đến "trái tim". Ngay dòng đầu tiên của Lời Tự thú ("Lạy Chúa, Chúa đã tạo dựng chúng con cho chính Chúa, và trái tim chúng con luôn khắc khoải cho đến khi được nghỉ ngơi trong Chúa") là quan trọng ở đây. Trái tim trong Thánh Augustinô, như tôi thường nhắc nhở các sinh viên, không chỉ có nghĩa là cảm xúc, càng không phải là một loại tình cảm trống rỗng. Đó là toàn bộ con người: thể xác, tâm trí, cảm xúc, tinh thần đối diện với Thiên Chúa và thế giới của Người. Đó là thực tế sâu sắc mà Thánh John Henry Newman muốn nói đến khi ngài viết về Cor ad cor loquitur (“Trái tim nói với trái tim.”)
Nhưng Thánh Augustinô cũng là người thầy vĩ đại về sự sa ngã của thế giới và một chủ nghĩa hiện thực nhất định xuất phát từ chân lý đó. Thành phố của Thiên Chúa bao gồm tất cả những ai đặt Thiên Chúa vào trung tâm cuộc sống của họ. Thành phố của Con người không chỉ đặt chính chúng ta mà còn đặt nhiều thần tượng khác nhau mà chúng ta tôn thờ vào trung tâm. Chính chủ nghĩa hiện thực đó đã biến Thánh Augustinô trở thành một trong những nguồn chính của chúng ta về lý thuyết chiến tranh chính nghĩa và sự chấp nhận có điều kiện đối với án tử hình. Đức Leo XIV có thể sẽ không từ bỏ những bước ngoặt gần đây khỏi cả hai lập trường dưới thời Đức Giáo Hoàng Phanxicô, nhưng với tư cách là học trò của Thánh Augustinô, ngài không thể không ý thức lý do tại sao vị thánh vĩ đại đó tin rằng cả hai đều có thể được biện minh, đôi khi thậm chí là hợp luân và cần thiết.
Hãy cầu nguyện cho Đức Giáo Hoàng Leo XIV để ngài có thể giúp hồi sinh trái tim và phụng vụ, cuộc sống và mối quan hệ của chúng ta với người khác, không theo đuổi những chủ nghĩa không tưởng hậu hiện đại không thể thực hiện được, nhưng trong sự khiêm nhường và kiên định của một dân Kitô giáo, đang phải đối diện với những thách thức - nhiều thách thức chưa từng có - từ mọi phía, nhưng vẫn trung thành và kiên định trên con đường hành hương của chúng ta.