Bánh Mì hay Bánh? Một Khảo sát Từ ngữ và Thần học
Nguyễn Trung Tây
Phép lạ Đức Giêsu hóa bánh mì và cá ra nhiều để nuôi đám đông dân chúng được tường thuật trong cả bốn bản Tin Mừng, dù với những chi tiết khác nhau (Mt 14,13–21; Mc 6,30–44; Lc 9,10–17; Ga 6,1–14). Trong cả bốn bản văn gốc trong tiếng Hy Lạp, danh từ ἄρτος (artos), có nghĩa là "bánh mì", đều được sử dụng. Theo như Tin Mừng Gioan, sau biến cố này, trong cuộc tranh luận với người Do Thái (Ga 6,22–59), Đức Giêsu đã long trọng tuyên bố: “Ta là bánh mì/ἄρτος hằng sống, ἐγώ εἰμι ὁ ἄρτος ὁ ζῶν” (Ga 6,51).
Trên bàn ăn bữa Tiệc Ly, hai trong ba lương thực căn bản trong bữa ăn truyền thống Do Thái đã xuất hiện: bánh mì và rượu nho. Theo như thánh Luca và thánh Phaolô, trong bữa tiệc ly, Đức Giêsu cầm lấy bánh mì, dâng lời chúc tụng, bẻ ra, trao cho các môn đệ và nói: “Các con hãy làm việc này mà nhớ đến Thầy” (Lc 22,19; 1 Cr 11,23–24).
Bánh mì là thực phẩm thiết yếu trong văn hóa ẩm thực của người Do Thái. Ngoài bánh mì, bàn ăn truyền thống Do Thái thời Đức Giêsu còn có rượu nho, và dầu ô-liu. Trong nghi thức bữa ăn, người chủ tiệc thường cầm lấy bánh mì, dâng lời chúc tụng Thiên Chúa, bẻ ra rồi chia sẻ cho những người đồng bàn. Bữa Tiệc Ly, xét theo ngữ cảnh văn hóa và phụng vụ, cũng là một bữa ăn Do Thái, vì thế bánh mì và rượu nho hiện diện là điều hoàn toàn tự nhiên và có ý nghĩa thần học sâu sắc.
Tuy nhiên, trong phần lớn các bản dịch Kinh Thánh tiếng Việt hiện nay, danh từ “bánh mì” thường được giản lược thành “bánh.” Việc chuyển dịch như thế không chính xác nếu xét dưới lăng kính ngữ học và thần học. Đức Giêsu không làm phép lạ hóa “bánh” ra nhiều, mà cụ thể là hóa "bánh mì" ra nhiều để nuôi đám đông (Mt 14,19–20; Mc 6,41–42; Lc 9,16–17; Ga 6,11–13). Tương tự như thế, trong tuyên bố về bánh mì hằng sống của Đức Giêsu, bản gốc không trình bày, “Ta là 'bánh' hằng sống,” mà là, “Ta là 'bánh mì' hằng sống” (Ga 6,35.48.51). Sự khác biệt này không chỉ là vấn đề từ ngữ, mà liên quan đến ý nghĩa biểu tượng và thần học của bánh mì trong Kinh Thánh.
Do đó, danh từ ἄρτος trong các bản văn Kinh Thánh cần được dịch chính xác là “bánh mì”, đúng với nghĩa nguyên thủy trong tiếng Hy Lạp, và phù hợp với bối cảnh Do Thái giáo thời Đức Giêsu, cũng như hàm nghĩa thần học mà Ngài muốn truyền đạt.
Nguyễn Trung Tây
Phép lạ Đức Giêsu hóa bánh mì và cá ra nhiều để nuôi đám đông dân chúng được tường thuật trong cả bốn bản Tin Mừng, dù với những chi tiết khác nhau (Mt 14,13–21; Mc 6,30–44; Lc 9,10–17; Ga 6,1–14). Trong cả bốn bản văn gốc trong tiếng Hy Lạp, danh từ ἄρτος (artos), có nghĩa là "bánh mì", đều được sử dụng. Theo như Tin Mừng Gioan, sau biến cố này, trong cuộc tranh luận với người Do Thái (Ga 6,22–59), Đức Giêsu đã long trọng tuyên bố: “Ta là bánh mì/ἄρτος hằng sống, ἐγώ εἰμι ὁ ἄρτος ὁ ζῶν” (Ga 6,51).
Trên bàn ăn bữa Tiệc Ly, hai trong ba lương thực căn bản trong bữa ăn truyền thống Do Thái đã xuất hiện: bánh mì và rượu nho. Theo như thánh Luca và thánh Phaolô, trong bữa tiệc ly, Đức Giêsu cầm lấy bánh mì, dâng lời chúc tụng, bẻ ra, trao cho các môn đệ và nói: “Các con hãy làm việc này mà nhớ đến Thầy” (Lc 22,19; 1 Cr 11,23–24).
Bánh mì là thực phẩm thiết yếu trong văn hóa ẩm thực của người Do Thái. Ngoài bánh mì, bàn ăn truyền thống Do Thái thời Đức Giêsu còn có rượu nho, và dầu ô-liu. Trong nghi thức bữa ăn, người chủ tiệc thường cầm lấy bánh mì, dâng lời chúc tụng Thiên Chúa, bẻ ra rồi chia sẻ cho những người đồng bàn. Bữa Tiệc Ly, xét theo ngữ cảnh văn hóa và phụng vụ, cũng là một bữa ăn Do Thái, vì thế bánh mì và rượu nho hiện diện là điều hoàn toàn tự nhiên và có ý nghĩa thần học sâu sắc.
Tuy nhiên, trong phần lớn các bản dịch Kinh Thánh tiếng Việt hiện nay, danh từ “bánh mì” thường được giản lược thành “bánh.” Việc chuyển dịch như thế không chính xác nếu xét dưới lăng kính ngữ học và thần học. Đức Giêsu không làm phép lạ hóa “bánh” ra nhiều, mà cụ thể là hóa "bánh mì" ra nhiều để nuôi đám đông (Mt 14,19–20; Mc 6,41–42; Lc 9,16–17; Ga 6,11–13). Tương tự như thế, trong tuyên bố về bánh mì hằng sống của Đức Giêsu, bản gốc không trình bày, “Ta là 'bánh' hằng sống,” mà là, “Ta là 'bánh mì' hằng sống” (Ga 6,35.48.51). Sự khác biệt này không chỉ là vấn đề từ ngữ, mà liên quan đến ý nghĩa biểu tượng và thần học của bánh mì trong Kinh Thánh.
Do đó, danh từ ἄρτος trong các bản văn Kinh Thánh cần được dịch chính xác là “bánh mì”, đúng với nghĩa nguyên thủy trong tiếng Hy Lạp, và phù hợp với bối cảnh Do Thái giáo thời Đức Giêsu, cũng như hàm nghĩa thần học mà Ngài muốn truyền đạt.